Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao ChatGPT dường như biết mọi thứ? Đôi khi nó sai, nhưng cũng có lúc kiến thức của nó khiến bạn bất ngờ, như thể nó hiểu rõ về bạn, thế giới và mọi điều đã được viết ra. Tuy nhiên, dù giọng điệu tự tin và khối lượng thông tin khổng lồ, ChatGPT không biết tất cả, cũng không “suy nghĩ” như con người, dù đôi khi trông có vẻ như vậy.
ChatGPT không phải là một thực thể siêu nhiên. Thực tế, ngày càng có nhiều báo cáo về những người bị ảo giác do chatbot gây ra, và vấn đề này có thể trở nên phổ biến hơn khi chúng ta phụ thuộc nhiều vào AI. Vì thế, việc hiểu cách các công cụ như ChatGPT hoạt động, giới hạn của chúng và cách tận dụng tối đa là vô cùng quan trọng. Hãy cùng khám phá hậu trường của ChatGPT.
ChatGPT Là Gì Và Hoạt Động Ra Sao?
ChatGPT là một mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) do OpenAI phát triển, có thể sử dụng miễn phí hoặc trả phí để truy cập các phiên bản nâng cao. Mỗi phiên bản, hay mô hình, hoạt động hơi khác nhau (xem giải thích chi tiết về các mô hình ChatGPT tại đây).
Về cơ bản, LLM được huấn luyện để dự đoán văn bản, tạo ra câu trả lời bằng cách dự đoán từ tiếp theo trong câu – và nó làm điều này rất tốt. Đó là lý do ChatGPT có thể trả lời một cách trôi chảy, thông minh, thậm chí hài hước. Tuy nhiên, nó không thực sự “hiểu” ý nghĩa hay ý định đằng sau câu hỏi như con người. Điều này giải thích tại sao đôi khi nó sai hoặc tự bịa ra thông tin, một hiện tượng được gọi là “ảo giác” (hallucination).
Hãy nghĩ về ChatGPT như một công cụ gợi ý văn bản nâng cao. Bạn đưa ra một câu lệnh (prompt), và nó điền tiếp dựa trên những gì đã học trước đó.
Kiến Thức Của ChatGPT Đến Từ Đâu?
Sức mạnh của ChatGPT nằm ở dữ liệu huấn luyện. Nó được “huấn luyện” trên một lượng dữ liệu khổng lồ, bao gồm sách, bài báo, trang web, mã nguồn, bài viết Wikipedia, chủ đề công khai trên Reddit, tài liệu mã nguồn mở và nhiều thứ khác. Mục tiêu là để ChatGPT tiếp cận với cách con người viết, giải thích, tranh luận, đùa cợt và liên kết ý tưởng.
Điều này giúp ChatGPT nắm bắt đa dạng phong cách ngôn ngữ và chủ đề. Tuy nhiên, nó không biết mọi thứ, và một số mô hình ChatGPT không truy cập internet theo thời gian thực. Ví dụ, với GPT-4o, dữ liệu huấn luyện bị “đóng băng” vào tháng 6 năm 2024, nên nó có thể thiếu thông tin mới nhất hoặc không phản ánh các thay đổi văn hóa gần đây. Một số mô hình có khả năng duyệt web, vì vậy bạn nên kiểm tra mô hình đang dùng (thường hiển thị ở menu thả xuống trên màn hình).
Ngoài dữ liệu huấn luyện, ChatGPT còn được định hình bởi học tăng cường (reinforcement learning), tức là học từ phản hồi của con người để tạo ra câu trả lời hữu ích và chính xác hơn.
ChatGPT Có Đọc Hết Internet Không?
Vấn đề này khá phức tạp. Một phần dữ liệu huấn luyện của ChatGPT đến từ việc thu thập nội dung công khai trên internet, bao gồm diễn đàn, bài blog và tài liệu. Về cơ bản, bất kỳ nội dung nào công khai và không bị chặn bởi bản quyền hoặc chính sách của trang web đều có thể được sử dụng.
Tuy nhiên, ranh giới ở đây không rõ ràng. Các công ty AI đã bị chỉ trích vì sử dụng tài liệu như sách từ các thư viện “bóng tối” (shadow libraries) để huấn luyện. Việc sử dụng những nội dung này đang gây tranh cãi và đối mặt với các thách thức pháp lý về quyền sở hữu, sự đồng thuận và đạo đức.
Dù vậy, ChatGPT không truy cập email cá nhân, tài liệu riêng tư hay cơ sở dữ liệu bí mật của bạn. Điều quan trọng là, do học từ nội dung do con người tạo ra, ChatGPT có thể phản ánh những thiên kiến, khoảng trống hoặc sai sót trong văn hóa và không gian trực tuyến.
ChatGPT Quyết Định Nói Gì Tiếp Theo Như Thế Nào?
Khi bạn nhập câu hỏi, ChatGPT chia nhỏ câu lệnh thành các đơn vị gọi là token, sau đó sử dụng kiến thức từ quá trình huấn luyện để dự đoán token tiếp theo, rồi tiếp theo nữa, cho đến khi tạo thành câu trả lời hoàn chỉnh. Quá trình này diễn ra theo thời gian thực, khiến văn bản trông như được gõ trực tiếp.
Điều này cũng giải thích tại sao một số câu trả lời có vẻ đúng nhưng lại hơi “lệch.” ChatGPT không suy luận mà chỉ tái tổ hợp từ ngữ. Nếu muốn tìm hiểu sâu hơn, hãy xem hướng dẫn chi tiết tại đây.
Tại Sao ChatGPT Có Vẻ Biết Hết Mọi Thứ?
Nếu ChatGPT khiến bạn cảm thấy nó biết mọi thứ về bạn, đó là nhờ tính năng lưu trữ bộ nhớ dài hạn và khả năng ghi nhớ các cuộc trò chuyện trước. Nó cũng giỏi tạo ấn tượng thông minh với câu trả lời có cấu trúc, ngữ pháp, giọng điệu và nhịp điệu phù hợp – điều nó được huấn luyện để bắt chước. Tuy nhiên, sự trôi chảy này không đồng nghĩa với độ chính xác.
ChatGPT hữu ích trong việc khơi gợi ý tưởng, viết nháp, tóm tắt văn bản hoặc hỗ trợ tư duy rõ ràng hơn. Nhưng nó không phải là ma thuật, không có ý thức và quan trọng nhất, không phải lúc nào cũng đúng.
Hiểu rõ cách ChatGPT hoạt động giúp bạn sử dụng nó một cách có chủ đích, tránh bị đánh lừa bởi vẻ ngoài thông minh của nó.
KhoaDataSea 